در حالی که عموماً نگاه‌ها به خطرات تنفسی آلودگی هوا معطوف است، متخصصان هشدار می‌دهند که این معضل زیست‌محیطی به طور فزاینده‌ای سلامت چشم‌ها را نیز تهدید می‌کند. بر اساس گفته‌های یک فوق تخصص چشم‌پزشکی، مواجهه مداوم با ذرات معلق و آلاینده‌ها می‌تواند به بروز عوارض جدی نظیر آب مروارید و خشکی چشم منجر شود که نیازمند توجه و مراقبت ویژه است.
تاثیر مخرب آلودگی هوا بر سلامت چشم‌ها؛ هشدارهای یک فوق تخصص
دکتر هاشم دریاباری، فوق تخصص چشم‌پزشکی، با تاکید بر این که چشم‌ها به عنوان اندام‌هایی حساس و در تماس مستقیم با محیط، بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر هوای آلوده دارند، اظهار داشت: "پیامدهای آلودگی هوا بر چشم را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: آسیب‌های کوتاه‌مدت که غالباً گذرا و آزاردهنده هستند و آسیب‌های بلندمدت که می‌توانند دائمی و جدی‌تر باشند."
[تصویر: 
]
وی افزود ذرات معلق (نظیر PM2.5 و PM10)، گازهای سمی و سایر آلاینده‌های موجود در هوای آلوده می‌توانند با برهم زدن تعادل طبیعی اشک چشم و ایجاد استرس اکسیداتیو، به ساختارهای ظریف چشم آسیب برسانند. این آلاینده‌ها نه تنها با تحریک مستقیم سطح چشم عمل می‌کنند، بلکه می‌توانند از طریق سیستم تنفسی وارد جریان خون شده و به بافت‌های داخلی چشم نیز آسیب برسانند.
خشکی چشم ناشی از آلودگی هوا؛ مشکلی شایع و آزاردهنده
یکی از شایع‌ترین و ملموس‌ترین عوارض آلودگی هوا بر چشم‌ها، تشدید یا ایجاد خشکی چشم است. دکتر دریاباری به افزایش مراجعه بیماران با علائم سوزش، قرمزی، خارش و احساس جسم خارجی در چشم در روزهای آلوده اشاره کرد و گفت: "این ذرات می‌توانند لایه اشک را ناپایدار کرده و تبخیر آن را افزایش دهند که منجر به احساس خشکی و ناراحتی می‌شود."
او هشدار داد که مالش مداوم چشم‌ها در پاسخ به این تحریک، می‌تواند وضعیت را بدتر کرده و در طولانی‌مدت حتی به التهاب مزمن قرنیه و بروز قوز قرنیه (کراتوکونوس) منجر شود. قوز قرنیه یک بیماری پیشرونده است که در آن قرنیه نازک شده و شکل مخروطی پیدا می‌کند و بینایی را مختل می‌سازد.
آب مروارید و لکه زرد ماکولا؛ عوارض بلندمدت آلودگی هوا بر چشم
فراتر از مشکلات کوتاه‌مدت، آلودگی هوا می‌تواند زمینه ساز بیماری‌های چشمی مزمن و جدی‌تر نیز باشد:
آب مروارید (کاتاراکت): ذرات معلق و مواد شیمیایی آلاینده می‌توانند به عدسی چشم نفوذ کرده و با ایجاد کدورت، منجر به آب مروارید شوند. این بیماری که معمولاً با افزایش سن مرتبط است، در مواجهه با آلودگی هوا ممکن است زودتر بروز کرده یا پیشرفت سریع‌تری داشته باشد. آلاینده‌ها با تحریک فرآیندهای اکسیداتیو، به شفافیت عدسی آسیب می‌رسانند.
لکه زرد ماکولا (AMD): دکتر دریاباری توضیح داد که ذرات ریز آلاینده پس از ورود به سیستم تنفسی، از طریق جریان خون به شبکیه چشم نیز می‌رسند و تجمع سموم ناشی از آنها، می‌تواند عامل ایجاد یا تشدید لکه زرد ماکولا باشد. این بیماری یکی از دلایل اصلی کاهش بینایی مرکزی در افراد مسن است و کیفیت زندگی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که آلودگی هوا می‌تواند التهاب و استرس اکسیداتیو را در ماکولا افزایش دهد.
راهکارهای عملی برای محافظت از چشم‌ها در برابر آلودگی هوا
با توجه به تهدیدات جدی آلودگی هوا بر سلامت چشم‌ها، اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی اهمیت بسزایی دارد. دکتر دریاباری توصیه‌های زیر را برای محافظت از چشم‌ها ارائه کرد:
استفاده منظم از اشک مصنوعی: تجویز اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده به میزان ۳ تا ۴ بار در روز می‌تواند به مرطوب نگه داشتن سطح چشم و شستشوی ذرات آلاینده کمک کند و خشکی را کاهش دهد.
شست‌وشوی مکرر چشم‌ها: شستشوی ملایم چشم‌ها با آب تمیز و ولرم، به ویژه پس از بازگشت به منزل، در از بین بردن ذرات و کاهش تحریک بسیار مؤثر است. این کار به پاکسازی سطح چشم از آلاینده‌ها کمک می‌کند.
اجتناب از لنزهای تماسی در هوای آلوده: لنزهای تماسی می‌توانند بستر مناسبی برای تجمع آلاینده‌ها و باکتری‌ها فراهم کنند و خطر عفونت و التهاب چشم را افزایش دهند. توصیه می‌شود در روزهای آلوده، به جای لنز از عینک استفاده شود.
استفاده از عینک آفتابی: عینک آفتابی استاندارد می‌تواند به عنوان یک سد فیزیکی، از ورود مستقیم ذرات معلق به چشم جلوگیری کرده و از چشم‌ها در برابر اشعه UV و آلاینده‌ها محافظت نماید.
تغذیه غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه سرشار از ویتامین‌های A, C, E و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند به تقویت سلامت چشم و مقابله با استرس اکسیداتیو کمک کند.
در نهایت، آلودگی هوا نه تنها سلامت عمومی را به خطر می‌اندازد، بلکه به طور مستقیم بر سلامت چشم‌ها نیز تاثیرات مخربی دارد. با آگاهی از این پیامدها و رعایت توصیه‌های پیشگیرانه، می‌توانیم از چشمان خود در برابر آسیب‌های ناشی از این پدیده زیست‌محیطی محافظت کنیم و به حفظ بینایی و کیفیت زندگی خود یاری رسانیم.
