مراقبت از نوزادان نارس، چالش‌های پزشکی و راهکارهای پیشگیری از عفونت‌های زمستانی
نوزادان نارس، رزمندگان کوچک عرصه حیات، با چالش‌های فراوانی برای بقا روبرو هستند. پیشرفت‌های پزشکی در کمک به این نوزادان شکننده ستودنی است، اما عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، کمبود بارش و خشکی، خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی، به خصوص در فصل سرما، را افزایش می‌دهند. دکتر پریسا محققی، فوق تخصص نوزادان دانشگاه علوم پزشکی ایران، در گفتگویی تخصصی به این موضوع پرداخته است.
نوزادان نارس چه هستند و چه دسته بندی هایی دارند؟
نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ تا ۴۰ بارداری به دنیا می‌آیند، نارس محسوب می‌شوند. این دسته بندی بر اساس سن بارداری به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند: نوزادان نارس دیررس (هفته ۳۴ تا ۳۶)، نوزادان نارس متوسط (هفته ۲۸ تا ۳۴) و نوزادان نارس بسیار زودرس (کمتر از هفته ۲۸). نوزادان بسیار نارس، اغلب وزنی کمتر از یک کیلوگرم دارند و با مشکلات متعددی پس از تولد مواجه می‌شوند؛ چرا که دوره رشد ۱۲ هفته‌ای داخل رحم را سپری نکرده‌اند و این کمبود رشد را باید در محیط بیمارستان جبران کنند. علل زایمان زودرس عوامل مختلفی مانند مشکلات مادر، جفت و جنین است.
چالش‌های سلامتی نوزادان نارس
هر چه نوزاد زودتر متولد شود و وزن کمتری داشته باشد، با مشکلات بیشتری روبرو می‌شود. شایع‌ترین این مشکلات، اختلالات تنفسی است که نیاز به تجهیزات پزشکی مانند ونتیلاتور و داروهای خاص، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها را به دنبال دارد. بسیاری از این نوزادان، حتی تا چند هفته پس از تولد به اکسیژن نیازمندند. برخی از نوزادان بسیار نارس، تا یک ماهگی به اکسیژن یا حتی تهویه مکانیکی وابسته‌اند و این دسته به بیماری مزمن ریوی (BPD) مبتلا می‌شوند. وابستگی به اکسیژن در سن ۲۸ روزگی و بالاتر، نشانگر مشکلات شدید تنفسی است که می‌تواند در آینده نیز تداوم یابد و این نوزادان در مواجهه با آلودگی هوا یا عفونت، حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.
نگرانی‌های والدین پس از ترخیص
زنده ماندن نوزاد نارس، پایان راه نیست. این نوزادان پس از ترخیص از بیمارستان، نیازمند مراقبت‌های ویژه پزشکی، از جمله کاردرمانی، معاینات منظم چشم و گوش و ارزیابی اختلالات حرکتی هستند.
خطرات عفونت‌های زمستانی برای نوزادان نارس
یکی از مهمترین چالش‌ها در فصل زمستان، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) است. این ویروس در بزرگسالان و کودکان بالای یک سال معمولاً به شکل سرماخوردگی ساده بروز می‌کند، اما در کودکان زیر یک سال می‌تواند به برونشیولیت (Bronchiolitis) منجر شود؛ بیماری که با سرفه‌های خشک و درگیری جدی‌تر ریه همراه است.
شیوع و عوارض RSV در جهان و ایران
سالانه ۳۳ میلیون مورد عفونت RSV در سراسر جهان گزارش می‌شود که ۳.۵ میلیون مورد آن منجر به بستری در بیمارستان و بیش از ۱۰۰ هزار مورد به مرگ می‌شود. در ایران، ۱۸ تا ۲۵ درصد بستری‌های بیمارستانی در فصل سرما ناشی از عفونت‌های تنفسی مرتبط با RSV است.
عوامل افزایش دهنده خطر RSV در نوزادان
نوزادان نارس، به دلیل دریافت ناکافی آنتی‌بادی از مادر در سه ماهه سوم بارداری، سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و در معرض خطر بیشتر ابتلا به عفونت‌های شدید قرار می‌گیرند. نوزادان نارس با BPD، در صورت ابتلا به RSV، با خطر بالای نارسایی تنفسی و نیاز به تهویه مکانیکی طولانی مدت مواجه می‌شوند.
تجربه تلخ و تلخ‌تر
متاسفانه، برخی نوزادان نارس که از بیمارستان مرخص شده‌اند، پس از مدتی دوباره به دلیل ابتلا به RSV بستری شده و حتی جان خود را از دست می‌دهند. این امر برای خانواده‌ها بسیار دردآورتر از از دست دادن نوزاد در روزهای اولیه تولد است.
پیشگیری و درمان RSV
تا همین اواخر، امکان پیشگیری از RSV در ایران وجود نداشت. اگرچه اخیرا واکسن‌هایی برای بزرگسالان تایید شده‌اند، اما برای نوزادان هنوز واکسن موثری در دسترس نیست. تزریق آنتی‌بادی مونوکلونال Palivizumab (SYNAGIS) برای نوزادان پرخطر توصیه می‌شود. در ایران، این دارو از ابتدای فصل سرما در دسترس قرار گرفته است. دستورالعمل وزارت بهداشت، تجویز آن را برای نوزادانی که قبل از هفته ۲۹ بارداری متولد شده‌اند، توصیه می‌کند. این دارو، عوارض جانبی جدی ندارد.
نقش بیمه در پوشش هزینه‌ها
قیمت بالای دارو، چالش دیگری است. گنجاندن این دارو در پوشش بیمه‌ها، از نظر اقتصادی برای خانواده‌ها و نظام سلامت، به صرفه‌تر از هزینه‌های سنگین بستری در بیمارستان خواهد بود.
توصیه‌ها برای والدین
برای پیشگیری از RSV، مادر باید به تغذیه با شیر مادر ادامه دهد، و از تماس نوزاد با افراد بیمار و محیط‌های آلوده خودداری کند. همچنین، تشخیص RSV از طریق تست سواب نازوفارنژیال PCR امکان پذیر است، اما این تست گران قیمت است. تزریق دارو باید در مراکز پزشکی مجهز انجام شود. این دارو با واکسیناسیون‌های معمول تداخلی ندارد.
