مراقبت از تغذیه کودکان امری حیاتی برای والدین و مراقبان است. کاهش وزن غیرطبیعی در کودکان می‌تواند به رشد ناکافی و در نهایت سوء تغذیه منجر شود. سوءتغذیه بر اساس کمبود مواد مغذی، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود.
انواع اختلالات تغذیه‌ای در کودکان
۱. ماراسموس: تحلیل رفتن بدن
ماراسموس نوعی سوء تغذیه است که در آن توده عضلانی و ذخایر چربی زیر پوست کودک از بین می‌رود. سر کودک ممکن است بزرگتر به نظر برسد، اما تناسب بین سر و بدن حفظ می‌شود. پوست خشک و نازک، موهای نازک و شکننده از دیگر نشانه‌ها هستند. این کودکان ضعیف و بی‌حال هستند و تحریک‌پذیری و بی‌قراری از ویژگی‌های آن‌هاست. ضربان قلب و دمای بدنشان پایین‌تر از حد طبیعی است. اسهال مزمن و عفونت‌های مکرر نیز ممکن است مشاهده شود و در نهایت به کوتاهی قد منجر گردد.
۲. کواشیورکور: ورم و کمبود پروتئین
کواشیورکور نوعی سوء تغذیه با کمبود شدید پروتئین و دریافت کالری کافی است. این کمبود باعث ورم در دست و پا می‌شود که با فشار دادن، گودی باقی می‌گذارد. ورم از پاها شروع شده و در موارد شدید، کل بدن را درگیر می‌کند. وزن کودک ممکن است طبیعی به نظر برسد، زیرا ورم وزن کاذب ایجاد می‌کند. موها نازک، شکننده و تغییر رنگ می‌دهند (قهوه‌ای تیره، قرمز یا سفید مایل به زرد). پوست ممکن است ضخیم، پوسته‌پوسته یا دارای دانه‌های پوستی باشد. گوشه لب‌ها ترک خورده، غدد بزاقی بزرگ و صورت گرد می‌شود (چهره ماه مانند).
کودکان مبتلا به کواشیورکور بی‌میل به غذا هستند، با وجود دریافت کالری کافی. شکم برآمده و کبد بزرگ از دیگر علائم این نوع سوء تغذیه است.
۳. سوءتغذیه مختلط: ماراسموس و کواشیورکور
برخی کودکان ترکیبی از ماراسموس و کواشیورکور را تجربه می‌کنند. در این حالت، تحلیل عضلانی همراه با ورم، التهاب پوست، مشکلات عصبی و کبد چرب دیده می‌شود.
درمان سوءتغذیه در کودکان
در سوء تغذیه، متابولیسم کودک کندتر از کودکان سالم است و نیازهای تغذیه‌ای آنها کاهش می‌یابد. اصلاح تغذیه باید با دقت و به آرامی انجام شود، زیرا گاهی تغذیه مجدد می‌تواند عوارض سوء تغذیه را تشدید کند.
مراحل درمان
۱. درمان عفونت‌ها و کم‌آبی
اولین گام، درمان کم‌آبی بدن و هر گونه عفونت است. جبران مایعات بهتر است از طریق خوراکی انجام شود و تزریق سرم تنها در موارد خاص و کودکان بسیار بدحال توصیه می‌شود.
۲. افزایش تدریجی کالری
پس از جبران کم آبی، کالری دریافتی کودک به آرامی افزایش می‌یابد (حدود ۲۰ درصد بیشتر از قبل یا ۵۰ تا ۷۰ درصد نیاز روزانه در صورت عدم اطلاع از کالری قبلی). محلول‌های خوراکی پرکالری و مواد غذایی درمانی آماده می‌توانند در این مرحله مفید باشند.
۳. نظارت منظم پزشکی
روند درمان باید تحت نظارت پزشک و متخصص تغذیه باشد و کودک به‌طور مرتب معاینه شود.
پس از اصلاح تغذیه
پس از اصلاح الگوی تغذیه، کالری دریافتی به‌طور تدریجی (۱۰ تا ۲۰ درصد در روز) افزایش می‌یابد. عدم تحمل غذایی باید مد نظر قرار گیرد. کودکان زیر سه سال به ۱۰۰ کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم وزن نرمال نیاز دارند، اما در کودکان مبتلا به سوء تغذیه ممکن است به ۱۵۰ درصد بیشتر نیاز باشد.
عوارض احتمالی درمان
سندرم تغذیه مجدد می‌تواند ایجاد شود که شامل تجمع مایع، کاهش فسفات، منیزیم و پتاسیم خون است. در صورت بروز هرگونه مشکل، روند افزایش کالری متوقف می‌شود.
نکات تکمیلی
مولتی ویتامین روزانه تجویز می‌شود. آهن فقط با تجویز پزشک استفاده شود. شیر خشک‌های مخصوص، و در صورت عدم تحمل، شیرخشک بدون لاکتوز توصیه می‌شود.
عوارض سوءتغذیه
- افزایش خطر ابتلا به عفونت (سپسیس، عفونت ریه و گوارشی)
- افت قند خون
- افت دمای بدن
- کاهش ضربان قلب و خطر نارسایی قلبی
- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی (مانند ویتامین A و روی)
- تاخیر یا توقف رشد
در صورت مشاهده علائم
در صورت مشاهده هر یک از علائم سوء تغذیه، فورا به پزشک مراجعه کنید. از اقدامات خودسرانه خودداری کنید.
جمع‌بندی
سوءتغذیه در کودکان نیازمند مداخله فوری پزشکی و برنامه‌ریزی دقیق تغذیه‌ای است. همکاری با پزشک و متخصص تغذیه برای تعیین برنامه غذایی مناسب و مکمل‌ها ضروری است. هرگونه اقدام خودسرانه می‌تواند خطرناک باشد.
“`