بازار جهانی مکمل‌های غذایی با تبلیغات گسترده و وعده‌های اغراق‌آمیز، سلامت را به کالایی مصرفی تبدیل کرده است. در حالی که شواهد علمی نشان می‌دهد مصرف مکمل‌ها در افراد سالم اغلب بی‌فایده و حتی گاهی خطرناک است، میلیون‌ها نفر همچنان روزانه به سراغ این محصولات می‌روند.
صنعت مکمل‌های غذایی؛ بازاری سودآور اما پرابهام
ارزش بازار جهانی مکمل‌های غذایی در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود این روند رشد ادامه یابد. با این حال، متخصصان هشدار می‌دهند که پشت بسیاری از ادعاهای تبلیغاتی، شواهد علمی محکمی وجود ندارد و بیشتر از آنکه واقعیت‌های پزشکی نقش داشته باشند، تبلیغات و میل به «سلامت آسان» محرک اصلی این بازار هستند.
شواهد علمی درباره اثربخشی مکمل‌ها
مطالعات اولیه، مکمل‌هایی مانند ویتامین D، امگا-۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها را در پیشگیری از بیماری‌هایی چون سرطان و مشکلات قلبی مؤثر دانسته بودند. اما بررسی‌های دقیق‌تر و کارآزمایی‌های تصادفی‌شده نشان داده‌اند که مصرف این مکمل‌ها در افراد سالم تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش خطر بیماری‌های غیرواگیر ندارد. حتی پژوهشی در مجله BMJ تأکید می‌کند که استفاده روزمره از مکمل‌ها در افراد بدون کمبود تغذیه‌ای، نه تنها سودمند نیست، بلکه می‌تواند خطرآفرین باشد.
خطرات پنهان مصرف بی‌رویه مکمل‌ها
کارشناسان هشدار می‌دهند که مصرف خودسرانه و بیش‌ازحد مکمل‌ها می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت داشته باشد:
- ویتامین A در دوز بالا موجب آسیب کبدی می‌شود.
- ویتامین D و آهن در مصرف زیاد احتمال مسمومیت، تهوع و یبوست را افزایش می‌دهند.
همچنین، مرکز ملی سلامت مکمل‌ها (NCCIH) اعلام کرده است که برخی مکمل‌ها با داروهای تجویزی تداخل دارند و در زنان باردار، کودکان یا بیماران مزمن می‌توانند خطرساز باشند.
روان‌شناسی مصرف مکمل‌ها؛ احساس سلامت به جای واقعیت
بخش بزرگی از مصرف مکمل‌ها ناشی از احساس نیاز روانی است نه ضرورت پزشکی. بسیاری از افراد برای کاهش اضطراب بیماری یا تحت‌تأثیر تبلیغات به مصرف این محصولات روی می‌آورند. این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان مکمل معمولاً سبک زندگی سالم‌تری دارند و همین موضوع باعث می‌شود اثر مثبت مکمل‌ها در پژوهش‌ها بیش از واقعیت جلوه کند.
جایگزین واقعی مکمل‌ها؛ تغذیه متعادل
کارشناسان تغذیه تأکید می‌کنند که در افراد سالم، یک رژیم غذایی متنوع و متعادل می‌تواند تمام نیازهای بدن به ریزمغذی‌ها را تأمین کند. مکمل‌ها تنها زمانی مفید هستند که با تشخیص پزشک یا آزمایش کمبود خاص تجویز شوند. در غیر این صورت، هزینه‌ای که صرف «سلامت در بطری» می‌شود، نه تنها سودی ندارد بلکه می‌تواند سلامت را نیز تهدید کند.
جمع‌بندی
مکمل‌های غذایی در شرایط خاص مانند کمبودهای تغذیه‌ای یا بیماری‌های مشخص می‌توانند مفید باشند، اما مصرف روزانه آن‌ها توسط افراد سالم بیشتر ناشی از تبلیغات و مصرف‌گرایی است تا ضرورت پزشکی. بهترین راه برای حفظ سلامت، همچنان تغذیه متعادل، ورزش منظم و سبک زندگی سالم است، نه تکیه بر قرص‌ها و کپسول‌های رنگارنگ.
