در این گفتگو با دکتر سید محمدرضا خاتمی، رئیس بخش پیوند کلیه بیمارستان امام خمینی (ره) و چهره شناخته‌شده سیاسی، به بررسی وضعیت نگران‌کننده پیوند کلیه در ایران و چالش‌های پیش روی بیماران کلیوی می‌پردازیم.
**فاجعه‌ای به نام تجارت پیوند کلیه:**
دکتر خاتمی، سیستم پیوند کلیه در ایران را بحرانی و فاجعه‌بار توصیف می‌کند. برخلاف رویه جهانی که بر اهدای کلیه از اهداکنندگان فوت‌شده و با رویکرد انسان‌دوستانه استوار است، در ایران، پیوند از افراد زنده به یک معامله تجاری تبدیل شده است. وی از کمبود نظارت بر سلامت اهداکنندگان زنده و فقدان حمایت‌های پزشکی پس از اهدا ابراز نگرانی عمیق می‌کند. نتایج تحقیقات وی نشان می‌دهد بسیاری از اهداکنندگان حتی تحت معاینات پزشکی اولیه نیز قرار نگرفته‌اند و پس از اهدا، رها شده و بدون مراقبت‌های پزشکی کافی، به نارسایی کلیوی دچار شده‌اند.
**بیماری‌های کلیوی در ایران؛ دیابت و فشار خون در صدر:**
شایع‌ترین علت بیماری‌های کلیوی در ایران، همانند سایر نقاط جهان، دیابت و فشار خون است. وجود همزمان این دو عامل، خطر ابتلا به نارسایی کلیوی و نیاز به دیالیز را به شدت افزایش می‌دهد. بیماری‌های مادرزادی کلیه، سنگ کلیه و عفونت‌های کلیوی نیز از دیگر علل شایع هستند. با این حال، سنگ و عفونت کلیه به‌دلیل تشخیص و درمان آسان، کمتر به نارسایی کلیوی منجر می‌شوند. جنسیت در شیوع بیماری‌های کلیوی نقشی ندارد، زیرا شیوع دیابت و فشار خون در زنان و مردان تقریباً برابر است.
**زندگی با یک کلیه؛ واقعیت و باورهای غلط:**
باور عمومی مبنی بر امکان زندگی راحت با یک کلیه، گاه موجب می‌شود افراد به فروش کلیه خود برای پرداخت بدهی یا دیه اقدام کنند. دکتر خاتمی این باور را تا حدی صحیح می‌داند، اما تاکید می‌کند که کاهش تعداد سلول‌های کلیه جبران‌ناپذیر است و هرچه سلول‌های کمتری فعال باشند، فشار بیشتری بر بقیه سلول‌ها وارد می‌شود. وی معتقد است فرد با 50 درصد عملکرد کلیه‌ها می‌تواند زندگی عادی داشته باشد، اما این موضوع بستگی به عوامل مختلفی دارد و با گذشت زمان، ممکن است مشکلات کلیوی بروز کند.
**راهکارهایی برای بهبود وضعیت:**
دکتر خاتمی بر توسعه اهدای عضو از افراد فوت‌شده با مرگ مغزی تاکید می‌کند. با توجه به آمار بالای مرگ و میر ناشی از تصادفات در ایران، احتمال افزایش قابل توجه اهدای عضو از این افراد وجود دارد. وی بر لزوم تجهیز بخش‌های آی سی یو و آمبولانس‌ها برای حفظ شرایط اهدای عضو از افراد مرگ مغزی تاکید کرده و همچنین امکان استفاده از افراد دچار سکته مغزی یا خونریزی مغزی را نیز مطرح می‌کند. به جای پرداخت پول به اهداکنندگان زنده، دکتر خاتمی پیشنهاد می‌دهد این بودجه صرف ارتقای سیستم اهدای عضو از افراد فوت‌شده شود. این امر علاوه بر رفع نیاز بیماران به پیوند کلیه، امکان صادرات کلیه به سایر کشورها را نیز فراهم می‌کند، امری که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مرسوم است و بدون سودجویی مالی انجام می‌شود.
**ضرورت بازنگری در سیستم پیوند کلیه:**
وضعیت فعلی پیوند کلیه در ایران، علاوه بر معضلات انسانی و اخلاقی، چالش‌های بین‌المللی نیز برای کشور ایجاد می‌کند. دکتر خاتمی بر ضرورت اصلاحات اساسی در سیستم پیوند کلیه تاکید می‌کند تا از تبدیل این عمل حیاتی به یک تجارت سودجویانه جلوگیری شود و به وضعیت نامطلوب کنونی خاتمه داده شود.
**آب و کلیه؛ واقعیت و افسانه‌ها:**
مصرف روزانه ۸ لیوان آب، پایه علمی محکمی ندارد. بدن انسان مکانیسم تشنگی را برای تنظیم میزان آب دارد. افراد سالم باید تا حد امکان از تشنگی خود جلوگیری کنند، اما مقدار دقیق آن به عوامل فردی بستگی دارد. افراد مبتلا به دیابت یا سنگ کلیه ممکن است نیاز به مصرف آب بیشتری داشته باشند.
**دستگاه تصفیه آب؛ ضرورت یا تبلیغات؟**
به گفته دکتر خاتمی، استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب برای سلامت کلیه‌ها ضروری نیست. کیفیت آب کمتر از کمیت آن در سلامت کلیه‌ها اهمیت دارد. حتی افراد مبتلا به سنگ کلیه نیز نیازی به استفاده از این دستگاه‌ها ندارند.
**سنگ کلیه؛ یک اختلال مادرزادی:**
سنگ کلیه یک اختلال مادرزادی است که در آن مواد سنگ‌ساز در کلیه تجمع می‌یابند. رژیم غذایی و کیفیت آب بر این اختلال تاثیرگذار است اما فقط در افرادی که مستعد سنگ کلیه هستند.
**خطرات سنگ کلیه:**
سنگ کلیه می‌تواند مجاری ادرار را مسدود کند و موجب عفونت و نارسایی کلیه شود. اگرچه اکثر سنگ‌ها خطری جدی ندارند، اما ضروری است که افراد مبتلا به سنگ کلیه تحت نظر پزشک باشند.
**تاثیر الکل بر کلیه‌ها:**
مصرف الکل به طور مستقیم به کلیه‌ها آسیب نمی‌رساند، اما می‌تواند با افزایش فشار خون، به کلیه‌ها آسیب برساند.
