شناخت دیابت نوع ۵ به‌عنوان شکلی مستقل از بیماری دیابت، افق تازه‌ای را پیش روی پژوهشگران و پزشکان گشوده و نگاه علمی به این بیماری پیچیده را گسترده‌تر کرده است؛ نوعی که بیش از همه در میان جمعیت‌های کم‌برخوردار و مبتلا به سوءتغذیه دیده می‌شود و به‌تازگی از سوی فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) به‌طور رسمی به رسمیت شناخته شده است.
براساس گزارش منابع بین‌المللی، دیابت نوع ۵ در دوران رشد افرادی شکل می‌گیرد که در مرحله جنینی یا اوایل کودکی از فقر تغذیه رنج برده‌اند. برخلاف دیابت نوع ۱ که منشأ خودایمنی دارد، در دیابت نوع ۵ کمبود مزمن مواد مغذی موجب رشد ناکامل پانکراس و کاهش توانایی تولید انسولین می‌شود. پیش‌بینی می‌شود حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان به این نوع دیابت مبتلا باشند، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه.
دیابت؛ بیماری واحد یا طیفی گسترده از اختلالات؟
تا همین اواخر تنها دو نوع اصلی دیابت—نوع ۱ و نوع ۲—در دستور کار درمانی و پژوهشی قرار داشت. اما اکنون مشخص شده است که این بیماری طیفی پیچیده از اختلالات را شامل می‌شود که هریک علت، سازوکار و مسیر درمان متفاوتی دارند. از این میان، دست‌کم ۱۲ شکل متفاوت از دیابت تاکنون شناسایی شده‌اند.
مروری کوتاه بر انواع مختلف دیابت
- دیابت نوع ۱: در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین شکل می‌گیرد و اغلب نیازمند تزریق مادام‌العمر انسولین است.
- دیابت نوع ۲: شایع‌ترین نوع دیابت در دنیا که بیشتر به سبک زندگی و زمینه ژنتیکی مرتبط است و با دارو و اصلاح تغذیه قابل مدیریت یا حتی برگشت‌پذیر است.
- دیابت بارداری: ناشی از تغییرات هورمونی در دوران بارداری که معمولاً موقت است، اما خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده را افزایش می‌دهد.
- دیابت نادر (مانند MODY یا دیابت نوزادی): انواعی با منشأ ژنتیکی که در سنین پایین یا در اثر جهش ژنی خاص بروز می‌کنند.
- دیابت نوع ۳c: در پی آسیب فیزیکی به پانکراس به‌دلیل بیماری یا جراحی به وجود می‌آید.
- دیابت نوع ۵: ناشی از تغذیه ناکافی در دوران رشد، که اکنون به‌عنوان یک فرم مستقل و مرتبط با توسعه‌نیافتگی شناخته شده است.
اهمیت شناخت دقیق نوع دیابت
شناخت نوع دیابت بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته، چرا که درمان مؤثر و دقیق، مستلزم درک علت و مکانیسم خاص آن نوع بیماری است. دیابت دیگر یک بیماری کلیشه‌ای با درمان واحد نیست؛ بلکه ترکیبی از وضعیت‌های متنوع با رویکردهای درمانی اختصاصی به شمار می‌رود.
با تفکیک علمی انواع مختلف دیابت، هم ابزار تشخیص دقیق‌تر خواهد شد، هم مسیر پژوهشی برای درمان‌های هدفمندتر هموارتر و هم عدالت درمانی در کشورهای کم‌برخوردار تقویت می‌شود. شناسایی دیابت نوع ۵، تنها نقطه آغاز این مسیر تحول‌زا است.