افزایش طول عمر نتیجه مجموعه‌ای از رفتارهای زندگی و شاخص‌های زیستی است، نه یک «چاره» واحد. در کنار خواب کافی، تحرک منظم، رژیم متوازن و پرهیز از سیگار، دریافت مناسب برخی ویتامین‌ها می‌تواند به حفظ سلامت قلبی‑عروقی و عصبی کمک کند و احتمال بروز برخی بیماری‌های مزمن را کاهش دهد. دو ویتامین که در مطالعات مختلف بارها به‌عنوان نقش‌آفرینان بالقوه در ارتقای سلامت بلندمدت مطرح شده‌اند، ویتامین D و ویتامین B9 (فولات/اسید فولیک) هستند. در این متن به‌صورت عملی و کاربردی می‌گوییم چرا این دو و چگونه باید مورد توجه قرار گیرند.
نقش ویتامین D در سلامت بلندمدت
ویتامین D یا «ویتامین آفتاب» فراتر از کمک به جذب کلسیم و سلامت استخوان است؛ این ویتامین در تنظیم سیستم ایمنی، کاهش التهاب مزمن و حفظ عملکرد عروق و مغز نقش دارد. شواهد نشان می‌دهد کمبود مزمن ویتامین D با شیوع بالاتر بیماری‌های قلبی، برخی سرطان‌ها و کندشدن عملکرد شناختی همراه است. نکات کلیدی کاربردی:
- منابع طبیعی و دوز مناسب: تابش مستقیم آفتاب در ساعات مناسب (و بسته به فصل و رنگ پوست) و منابع غذایی مانند ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ و برخی قارچ‌ها می‌توانند سهمی از نیاز را تأمین کنند؛ در بسیاری از افراد خصوصاً سالمندان یا کسانی که دسترسی به آفتاب محدود است، مکمل‌درمانی تحت نظر پزشک لازم است.
- احتیاط: مصرف بی‌رویه مکمل‌های ویتامین D می‌تواند باعث افزایش بیش از حد کلسیم خون شود؛ بنابراین پیش از شروع مکمل، اندازه‌گیری سطح سرمی ویتامین D و مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه ضروری است.
فولات (ویتامین B9) و حفاظت از عروق و مغز
ویتامین B9 در تقسیم سلولی، ساخت DNA و متابولیسم هموسیستئین نقش دارد؛ سطوح بالای هموسیستئین با ریسک بالاتر بیماری‌های عروقی و سکته مرتبط است. مصرف کافی فولات می‌تواند در کاهش این ریسک مؤثر باشد و مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌درمانی در برخی گروه‌ها می‌تواند خطر سکته را کاهش دهد. موارد کاربردی:
- منابع غذایی و نیازها: سبزیجات تیره برگ‌دار، حبوبات، آجیل و مرکبات منابع طبیعی فولات هستند؛ زنان در سنین باروری و افرادی با رژیم نامتعادل باید به میزان کافی دریافت کنند.
- ملاحظات بالینی: در برخی شرایط بالینی یا برای افرادی که داروهایی مصرف می‌کنند که جذب فولات را مختل می‌کنند، تعیین سطح و تکمیل با مشورت پزشکی توصیه می‌شود.
چگونه این دو ویتامین را عاقلانه وارد سبک زندگی کنیم
- ابتدا وضعیت را بسنجید: قبل از شروع مصرف مکمل، سطح سرمی ویتامین D و در صورت نیاز ارزیابی وضعیت فولات/هموسیستئین را بررسی کنید؛ این کار کمک می‌کند تا نیاز واقعی و دُز مناسب مشخص شود.
- ترکیب با سبک زندگی: مکمل‌ها را به‌عنوان تکمیل‌کننده در نظر بگیرید، نه جایگزین؛ ورزش منظم، رژیم غنی از سبزیجات و منابع پروتئینی سالم، خواب کافی و کنترل عوامل پرخطر (فشارخون، قند، چربی) همراه با مصرف مناسب ویتامین‌ها اثربخشی بیشتری دارند.
نکات احتیاطی و گروه‌های خاص
- سالمندان، افراد دارای پوست تیره، کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند یا بیماری‌های مزمن دارند، و زنان باردار باید تحت نظر پزشک و بر اساس آزمایش اقدام به مصرف مکمل کنند.
- مصرف خودسرانه ویتامین‌ها به‌ویژه در دُزهای بالا می‌تواند عوارض داشته باشد؛ برای مثال زیاده‌روی در ویتامین D عوارض متابولیک و مصرف بیش از حد فولیک اسید می‌تواند در موارد نادر تشخیص برخی کمبودهای ویتامینی دیگر را مخفی کند.
