دیابت بارداری، یک عارضه شایع اما قابل کنترل در دوران حاملگی است که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند پیامدهای جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. رئیس مرکز تحقیقات دیابت پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم بر اهمیت حیاتی کنترل قند خون در این دوره و نقش آن در پیشگیری از دیابت نوع دو در آینده تأکید کرده است. این وضعیت، که با افزایش سطح قند خون در زنانی که سابقه دیابت قبلی ندارند مشخص می‌شود، نیازمند هوشیاری و اقدامات پیشگیرانه مستمر است.
شناخت دیابت بارداری: عارضه‌ای که دوران حاملگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد
انسیه نسلی اصفهانی، رئیس مرکز تحقیقات دیابت پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، در توضیح تفاوت‌های دیابت بارداری با دیابت پیش از بارداری عنوان کرده است که بارداری با تغییرات هورمونی گسترده‌ای در بدن همراه است. این تغییرات می‌توانند منجر به افزایش قند خون شوند، به خصوص در زنانی که زمینه ژنتیکی ابتلا به دیابت را دارند. دیابت بارداری معمولاً در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری تشخیص داده می‌شود، زیرا در این زمان هورمون‌های جفت می‌توانند مقاومت به انسولین را در بدن مادر افزایش دهند. این وضعیت، در صورت تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح، قابل کنترل است و در اغلب موارد پس از زایمان برطرف می‌شود، اما ریسک‌های خاص خود را دارد.
پیامدهای دیابت بارداری برای مادر و جنین: چرا کنترل آن حیاتی است؟
عدم کنترل صحیح قند خون در دوران بارداری، به‌ویژه دیابت بارداری، می‌تواند خطرات متعددی برای هر دو نفر به همراه داشته باشد. نسلی اصفهانی تأکید می‌کند که پایش دقیق و مستمر قند خون در طول حاملگی از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای جنین:
ماکروزومی (بزرگی غیرطبیعی جنین): افزایش وزن جنین می‌تواند زایمان طبیعی را دشوار کرده و نیاز به سزارین را افزایش دهد. این شرایط همچنین خطر آسیب به نوزاد هنگام تولد را بیشتر می‌کند.
ناهنجاری‌های مادرزادی: در صورتی که قند خون در مراحل اولیه بارداری کنترل نشود، می‌تواند خطر بروز برخی ناهنجاری‌های جسمی در جنین را افزایش دهد.
مشکلات تنفسی و هیپوگلیسمی: نوزادان مادران دیابتی ممکن است پس از تولد دچار مشکلات تنفسی یا افت ناگهانی قند خون (هیپوگلیسمی) شوند.
برای مادر:
پره‌اکلامپسی: افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا و دفع پروتئین در ادرار (پره‌اکلامپسی).
افزایش خطر دیابت نوع دو: همانطور که در ادامه توضیح داده خواهد شد، مادران مبتلا به دیابت بارداری در آینده بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند.
از دیابت بارداری تا پیشگیری از نوع دو: راهکارهای پس از زایمان
زنان مبتلا به دیابت بارداری باید پس از زایمان نیز هوشیاری خود را حفظ کنند، چرا که این گروه در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع دو در سال‌های آینده قرار دارند. رئیس مرکز تحقیقات دیابت توصیه می‌کند که پایش منظم قند خون پس از زایمان و در سالیان آتی یک اقدام ضروری است. برای پیشگیری از دیابت نوع دو، رعایت نکات زیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است:
رعایت رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای کم‌شکر، سرشار از فیبر و مغذی.
انجام فعالیت بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت ورزشی با شدت متوسط در هفته.
حفظ وزن سالم: کنترل وزن بدن در محدوده ایده‌آل.
چکاپ‌های دوره‌ای: مراجعه منظم به پزشک برای بررسی سطح قند خون.
دیابت در کودکان: تفکیک انواع و شناسایی علائم
نسلی اصفهانی به موضوع دیابت در کودکان نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که دیابت در این گروه سنی عمدتاً به دو نوع تقسیم می‌شود. دیابت نوع یک که بیشتر جنبه ژنتیکی و خودایمنی دارد و با تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین مشخص می‌شود. در مقابل، دیابت نوع دو، که در سال‌های اخیر به دلیل افزایش چاقی و مقاومت به انسولین در کودکان و نوجوانان شیوع بیشتری یافته است. علائم دیابت در کودکان معمولاً واضح و آشکار هستند و شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار، کاهش وزن بی‌دلیل و خستگی می‌شوند. تشخیص و درمان زودهنگام با مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم، کلید مدیریت موفقیت‌آمیز این بیماری در سنین پایین است.
اهمیت غربالگری و نظارت مستمر در مدیریت دیابت بارداری و عمومی
با وجود پیشرفت‌های پزشکی، آمارها نشان می‌دهد که حدود ۲۵ درصد از مبتلایان به دیابت از بیماری خود بی‌خبر هستند، در حالی که ۷۵ درصد از بیماران دیابتی از وضعیت خود آگاه‌اند. این آمار بر اهمیت غربالگری گسترده و آگاه‌سازی عمومی تأکید می‌کند. غربالگری دیابت، به‌ویژه برای افراد با عوامل خطر بالا، می‌تواند به تشخیص زودهنگام و آغاز درمان به موقع کمک کند. همچنین، برای افرادی که از دیابت خود آگاه هستند، پیگیری منظم درمان و کنترل دقیق قند خون، برای جلوگیری از عوارض جدی و بلندمدت بیماری ضروری است. نظارت مستمر بر قند خون، چه در دوران حساس بارداری و چه در طول زندگی، گامی اساسی در راستای حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی افراد است.
