“`html
نقرس، بیماری مفصلی شایع، در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است و شیوع آن در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. افزایش امید به زندگی در جامعه، یکی از عوامل کلیدی این افزایش شیوع می‌باشد، زیرا نقرس بیشتر در سنین بالاتر بروز می‌کند.
مصرف برخی داروها، به‌ویژه دیورتیک‌ها (ادرارآورها) که اغلب برای درمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند، خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند. غلظت اسید اوریک خون نقش حیاتی در بروز این بیماری دارد؛ هر چه میزان این اسید بیشتر باشد، احتمال ابتلا به نقرس بالاتر می‌رود.
بیشتر بخوانید: علائم بیماری کزاز چیست؟ + درمان
چرا مردان بیشتر از زنان به نقرس مبتلا می‌شوند؟
مردان سه تا شش برابر بیشتر از زنان به نقرس مبتلا می‌شوند. این تفاوت به دلیل نقش محافظتی هورمون استروژن در زنان است. استروژن دفع اسید اوریک از طریق ادرار را افزایش می‌دهد و در نتیجه غلظت آن در خون را کاهش می‌دهد. با کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی، خطر ابتلا به نقرس در زنان افزایش می‌یابد.
شناخت علل و چگونگی بروز نقرس برای پیشگیری از آن بسیار حائز اهمیت است.
نقرس چیست؟
نقرس در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌شود. این تجمع منجر به التهاب‌های دوره ای و عودکننده مفصلی می‌شود. این التهاب‌ها ممکن است مدتی برطرف شوند و بعد از مدتی دوباره عود کنند.
مفاصل پا، به‌خصوص مفصل شست پا، بیشتر از سایر مفاصل درگیر می‌شوند، اما مفاصل دست‌ها نیز می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند.
بدون درمان مناسب، تجمع مکرر کریستال‌های اسید اوریک می‌تواند به التهاب مزمن و در نهایت تغییر شکل مفاصل منجر شود. این به دلیل بالا بودن سطح اوریک اسید خون در طولانی مدت است.
سطح نرمال اسید اوریک خون بین ۴ تا ۶.۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. دفع اسید اوریک از طریق کلیه‌ها و دستگاه گوارش انجام می‌شود. اگر میزان تولید یا دفع اسید اوریک مختل شود، این اسید در بدن تجمع یافته و باعث نقرس می‌شود.
غلظت بالای اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های نرم موجب التهاب می‌شود، زیرا اسید اوریک یک محرک التهابی است.
علل افزایش اسید اوریک خون و بروز نقرس چیست؟
افزایش اسید اوریک خون می‌تواند ناشی از افزایش مصرف مواد غذایی حاوی پورین یا اختلال در دفع آن باشد. مصرف بیش از حد پروتئین‌های حیوانی، به‌خصوص گوشت قرمز، به افزایش تولید اسید اوریک در بدن منجر می‌شود.
غذاهای زیر خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند:
- صدف
- گوشت قرمز
- دل و جگر
- دنبلان
اختلالات کلیوی نیز می‌توانند در دفع اسید اوریک اختلال ایجاد کرده و به تجمع آن در بدن منجر شوند.
داروهای زیر می‌توانند دفع اسید اوریک را کاهش داده و ریسک نقرس را افزایش دهند:
- تیازیدها
- ادرارآورها
- آسپیرین
- سیکلوسپورین
در مقابل، داروهای زیر دفع اسید اوریک را از طریق کلیه افزایش می‌دهند:
- پروبنسید
- لوزارتان
علائم نقرس چیست؟
اولین نشانه ممکن است افزایش سطح اسید اوریک در آزمایش خون باشد، اما این افزایش لزوماً با علائم بالینی همراه نیست. در مرحله حاد، نقرس با التهاب ناگهانی و شدید یک یا چند مفصل خود را نشان می‌دهد.
در حملات حاد نقرس، مفصل درگیر قرمز، متورم و بسیار دردناک می‌شود. این علائم نشانگر التهاب شدید مفصل هستند.
مفاصل پا، به‌خصوص شست پا، مچ پا، ساق پا و زانو شایع‌ترین نواحی درگیر هستند. درگیری مفاصل دست‌ها کمتر رایج است.
شدت درد طی ۸ ساعت افزایش یافته و در ۲۴ ساعت به اوج خود می‌رسد.
حملات حاد نقرس معمولاً به طور خودبه‌خود و بدون درمان ظرف ۵ تا ۱۴ روز برطرف می‌شوند.
بین حملات، بیماری بدون علامت است. اما عوامل زیر می‌توانند باعث عود بیماری شوند:
- ادرارآورها
- الکل
- جراحی
- تروما
- مصرف غذاهای محرک نقرس
نقرس شبیه چه بیماری‌هایی است؟
از آنجا که نقرس با التهاب مفصل همراه است، ممکن است با بیماری‌های دیگر که باعث التهاب مفصل می‌شوند اشتباه گرفته شود. عفونت مفصلی یکی از این بیماری‌هاست که علائم مشابهی دارد.
نقرس مزمن چگونه ایجاد می‌شود؟
اگر پس از اولین حمله حاد نقرس، سطح اسید اوریک خون کاهش نیابد، بیماری ممکن است مزمن شود و حملات مکرر و تکراری رخ دهد. در نقرس مزمن، ممکن است سال‌ها حملات دردناک داشته باشید. در افراد مبتلا به نقرس مزمن (بیش از ۱۰ سال)، توفوس‌ها تشکیل می‌شوند. توفوس‌ها برآمدگی‌های ناشی از تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های نرم هستند.
در نقرس مزمن، درد و التهاب مفاصل حتی بین حملات نیز وجود دارد و به‌طور کامل بهبود نمی‌یابد.
تشخیص نقرس چگونه انجام می‌شود؟
علائم بالینی شامل التهاب مفصلی عودکننده است. برای تشخیص قطعی، پزشک نمونه‌ای از مایع مفصلی را برای آزمایش میکروسکوپی و کشت می‌گیرد تا عفونت مفصلی رد شود. وجود کریستال‌های اسید اوریک در مایع مفصلی، تشخیص نقرس را تأیید می‌کند.
رادیوگرافی ساده در تشخیص نقرس کمک کننده نیست، اما سونوگرافی می‌تواند در تشخیص و ارزیابی نقرس بسیار مفید باشد.
درمان افزایش اسید اوریک خون بدون علامت
اگر سطح اسید اوریک خون بالا باشد اما هیچ علامتی از نقرس وجود نداشته باشد، درمان خاص لازم نیست. تنها لازم است علت افزایش اسید اوریک بررسی شود. در صورت وجود اختلالات کلیوی یا مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پورین، باید اقدامات اصلاحی انجام شود.
درمان نقرس حاد
هدف اصلی در درمان نقرس حاد، کنترل درد و التهاب است.
استراحت، کمپرس یخ و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) از جمله درمان‌های رایج هستند. درمان‌های خانگی به‌تنهایی برای کنترل کامل درد و التهاب کافی نیستند.
داروهای NSAIDs
این داروها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، ایندومتاسین و دیکلوفناک برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. معمولاً دوزهای بالاتر و مدت درمان یک هفته‌ای تجویز می‌شوند. این داروها در بیماران مبتلا به زخم معده، التهاب روده یا نارسایی کلیوی منع مصرف دارند. بیماران قلبی نیز باید با احتیاط از این داروها استفاده کنند.
کلشی‌سین
کلشی‌سین به‌صورت خوراکی یا تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فرم خوراکی، با دوز بالای اولیه در ۴۸ ساعت اولیه حمله استفاده می‌شود. عوارض جانبی شایع آن شامل تهوع، اسهال است و در صورت مشاهده این عوارض باید مصرف دارو قطع شود.
کورتون‌ها
کورتون‌ها می‌توانند به‌صورت خوراکی یا تزریق داخل مفصلی استفاده شوند. تزریق داخل مفصلی در موارد درگیری یک یا دو مفصل و عدم تحمل سایر داروها انجام می‌شود. کورتون‌ها به‌صورت سیستمیک (خوراکی یا تزریقی وریدی) در موارد درگیری مفاصل متعدد استفاده می‌شوند ( پردنیزولون با دوز ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم).
داروهایی مانند آلوپورینول و پروبنسید برای کاهش سطح اسید اوریک خون استفاده می‌شوند، اما نباید در طول حمله حاد نقرس مصرف شوند و فقط بعد از پایان حمله حاد تجویز می‌شوند.
درمان نقرس بین حملات و یا در نقرس مزمن
هدف درمان در این مرحله، افزایش فاصله بین حملات حاد و کاهش آسیب به مفاصل است. در نقرس مزمن و وجود توفوس، هدف رساندن سطح اسید اوریک خون به زیر ۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
در موارد زیر، استفاده از داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک ضروری است:
- بیش از دو حمله نقرس در سال
- سنگ کلیه عودکننده
- توفوس یا التهاب مزمن مفصل
آلوپورینول معمولاً اولین داروی انتخابی برای کاهش سطح اسید اوریک است. این دارو تولید اسید اوریک را کاهش می‌دهد و در بیماران با اختلالات کلیوی مناسب است.
آلوپورینول باید با دوز کم شروع شود و به تدریج افزایش یابد، زیرا واکنش‌های آلرژیک شدید و حتی مرگبار ممکن است رخ دهد. در افراد حساس به پنی‌سیلین یا مصرف کنندگان تیازیدها، احتمال بروز حساسیت به آلوپورینول بیشتر است.
عوارض جانبی آلوپورینول عبارتند از:
- راش پوستی
- هپاتیت
- واسکولیت
- افزایش ائوزینوفیل
- سرکوب مغز استخوان
مصرف همزمان NSAIDs به‌مدت شش ماه پس از شروع آلوپورینول توصیه می‌شود.
تغییرات سبک زندگی برای کنترل بهتر نقرس
برای کنترل بهتر نقرس، تغییرات زیر در سبک زندگی توصیه می‌شود:
- کنترل وزن
- کنترل فشار خون و چربی خون
- کاهش مصرف الکل
- کاهش مصرف غذاهای پر پورین
- اجتناب از مصرف آبمیوه‌های حاوی فروکتوز
- در صورت مصرف ادرارآور، مشورت با پزشک برای جایگزینی دارو
“`