“`html
سرماخوردگی‌های زمستانی در کودکان، گاه به التهاب نایژه‌ها (برونشیت) می‌انجامد. این التهاب معمولاً به دنبال تماس با فردی مبتلا به عفونت تنفسی روی می‌دهد و در کودکان مهدکودکی شیوع بیشتری دارد.
سیستم تنفسی، از بینی تا ریه، مسیری پیچیده برای انتقال هوا و تبادل گازهای خونی است. نای، مجرای اصلی انتقال هوا به ریه‌هاست که به دو نایژه (برونش) تقسیم می‌شود. نایژه‌ها نیز به شاخه‌های باریک‌تری به نام نایژک (برونشیول) منشعب می‌شوند. عفونت نای، برونشیت و عفونت نایژک، برونشیولیت نامیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: عفونت اندوکاردیت کودکان چیست؟
التهاب برونش‌ها و برونشیول‌ها، افزایش ترشحات تنفسی را در پی دارد. این ترشحات اضافی، ممکن است منجر به انقباض مجاری هوایی (اسپاسم برونش) شده و تنفس را برای کودک دشوار سازد، حتی تا حد قطع تنفس. ویروس‌ها عامل اصلی برونشیت و برونشیولیت هستند. برونشیت بیشتر در شیرخواران و کودکان خردسال دیده می‌شود و در نوزادان می‌تواند بسیار خطرناک، و حتی در صورت برونشیولیت، کشنده باشد.
برونشیولیت شایع‌ترین دلیل بستری نوزادان است و کودکان زیر دو سال، به‌ویژه در سنین ۲ تا ۶ ماهگی، بیشتر در معرض ابتلا هستند. برخی از کودکان به‌صورت سرپایی درمان می‌شوند، اما برخی دیگر نیاز به بستری دارند.
احتمال بستری کودک در موارد زیر بیشتر است:
- نوزاد نارس
- بیماری مادرزادی قلبی
- بیماری مزمن ریوی
- اختلالات عصبی-عضلانی
- ضعف سیستم ایمنی
بیشتر موارد برونشیت در فصل سرد رخ می‌دهد و تماس با افراد مبتلا به عفونت تنفسی، عامل اصلی انتقال است. کودکان مهدکودکی بیشتر در معرض این عفونت‌ها قرار دارند.
ویروس‌های مختلفی مانند آنفولانزا و ویروس RSV (شایع‌ترین علت) عامل این بیماری هستند.
برونشیت بسیار مسری است و با تماس نزدیک با کودک بیمار به سرعت منتقل می‌شود. انتقال از طریق سرفه و ترشحات تنفسی (ذرات معلق در هوا) و همچنین تماس مستقیم (دست دادن) صورت می‌گیرد. وسایل آلوده نیز می‌توانند ناقل ویروس باشند.
علائم برونشیت در کودکان
پس از تماس با فرد مبتلا، معمولاً ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد تا علائم بروز کنند. در ابتدا، علائم مشابه سرماخوردگی است؛ اما به تدریج تشدید می‌شود. سرفه و آبریزش بینی از اولین نشانه‌ها هستند. پس از یک هفته، وضعیت کودک بدتر شده و در صورت گسترش عفونت به برونشیول‌ها، انقباض عضلات مجاری هوایی، تنگی نفس ایجاد می‌کند. تنفس صدادار (خس خس) از دیگر نشانه‌هاست.
در کودکان خردسال، تب، تحریک‌پذیری و بی‌قراری دیده می‌شود. در نوزادان، ممکن است برونشیولیت بدون علامت ظاهری باشد و اولین نشانه، آپنه (قطع تنفس) باشد.
با پیشرفت بیماری به سمت برونشیولیت، بازدم طولانی، تنفس دشوار، لرزش پره‌های بینی، فرورفتگی بین دنده‌ها (به دلیل تلاش برای تنفس) و بزرگ شدن ریه‌ها (به دلیل تجمع هوا) مشاهده می‌شود. شدت خس خس و تنگی نفس با پیشروی بیماری افزایش می‌یابد. ناله و کبودی، نشانگر انسداد شدید مجاری هوایی است.
تشخیص برونشیت کودکان
برونشیت و برونشیولیت با افزایش ترشحات و انسداد مجاری هوایی، اکسیژن رسانی به خون را مختل می‌کند. بنابراین، بررسی گازهای خونی یکی از روش‌های تشخیصی است. پالس اکسیمتری (دستگاه اندازه‌گیری اکسیژن خون) به سادگی میزان اکسیژن خون را نشان می‌دهد. بررسی دقیق قلب و تنفس کودک نیز ضروری است.
تست PCR و تست آنتی‌ژنی ترشحات حلق، عامل عفونی را مشخص می‌کند. در رادیوگرافی قفسه سینه، بزرگ شدن ریه‌ها (به دلیل تجمع هوا) و نشانه‌های عفونت در برخی نواحی ریه قابل مشاهده است.
تشخیص افتراقی برونشیت
تشخیص برونشیت از دیگر بیماری‌های ریوی، مانند آسم، چالش‌برانگیز است. هر دو بیماری می‌توانند باعث خس خس سینه شوند. اما آسم معمولاً در سنین پایین‌تر آغاز می‌شود و با تب همراه نیست، در حالی که برونشیت علائمی شبیه سرماخوردگی و همراه با تب دارد. برونشیولیت معمولاً در کودکان زیر یک سال رخ می‌دهد و با تب همراه است، در حالی که آسم در سنین بالاتر به صورت حملات خس خس بروز می‌کند و تب در آن، تنها در صورت عفونت زمینه ای دیده می‌شود.
سایر علل خس خس سینه عبارتند از:
- جسم خارجی در مجاری تنفسی
- انسداد مادرزادی مجاری هوایی
- فیبروز کیستیک (کودک با رشد کم، اسهال مزمن و سابقه خانوادگی فیبروز کیستیک)
- تشدید بیماری ریوی قبلی
- عفونت ریوی
- نارسایی قلبی (باعث احتقان ریه و خس خس می‌شود)
- رفلاکس معده
- استفراغ مکرر
درمان برونشیت کودکان
درمان بیشتر حمایتی و بر اساس علائم است. کودک معمولاً در بیمارستان تحت نظر قرار می‌گیرد، تب کنترل می‌شود، مایعات رسانی انجام می‌شود و ترشحات تنفسی تخلیه می‌شود. در صورت کمبود اکسیژن، اکسیژن‌تراپی تجویز می‌شود.
بستری کودکان مبتلا به برونشیت
همه کودکان مبتلا به برونشیت نیاز به بستری ندارند. اما بستری در موارد زیر ضروری است:
- تنگی نفس شدید
- کاهش اکسیژن خون
- قطع تنفس (آپنه)
- عدم توانایی در خوردن غذا
- عدم امکان مراقبت مناسب در منزل
- خطر بالای آپنه و مرگ
کورتون و گشادکننده‌های برونش در برونشیت کودکان مؤثر نیستند. تخلیه ترشحات و اکسیژن‌تراپی اساس درمان را تشکیل می‌دهند.
عوارض برونشیت کودکان
بستری معمولاً به بهبودی سریع کودک (۲ تا ۵ روز) کمک می‌کند. آپنه از مهم‌ترین خطرات این بیماری است. نارسایی تنفسی، نیاز به تهویه مکانیکی (انتوباسیون) را در پی دارد. بیشتر کودکان بهبود کامل می‌یابند، هرچند گاهی مشکلات ریوی ممکن است تا سال‌ها باقی بماند. شیوع آسم در کودکان مبتلا به برونشیولیت بیشتر است و آسم شدت برونشیولیت را افزایش می‌دهد. میزان مرگ و میر بسیار کم (۱ تا ۲ درصد) است و بیشتر در کودکان با بیماری‌های قلبی و یا ضعف سیستم ایمنی دیده می‌شود.
پیشگیری از برونشیت
واکسن آنفولانزا (برای کودکان بالای ۶ ماه) از ابتلا به آنفولانزا پیشگیری می‌کند. آنتی‌بادی ویروس RSV نیز برای کودکان با سیستم ایمنی ضعیف و یا نوزادان با بیماری‌های قلبی، قبل از زمستان و به‌صورت ماهانه تجویز می‌شود.
چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟
در صورت بروز هر یک از علائم زیر پس از سرماخوردگی، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد:
- آپنه مکرر (قطع تنفس در خواب یا هنگام شیر خوردن و کبودی)
- بی‌قراری شدید
- تنفس سریع و غیر طبیعی
- خس خس سینه و تنفس صدادار
- فرورفتگی بین دنده‌ها
- تب بالا
مراقبت‌های خانگی
در صورت عدم نیاز به بستری، اقدامات زیر می‌تواند به بهبود کودک کمک کند:
تخلیه ترشحات تنفسی با استفاده از سرم شستشوی بینی (سدیم کلرید). نمک موجود در سرم، خاصیت ضد ویروسی دارد. کنترل تب با پاشویه و داروهای ضد تب (از قرار دادن کودک در وان آب خودداری کنید و از لرز جلوگیری کنید). به دقت تنفس کودک را رصد کنید. در صورت تنفس سریع یا صدادار، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی
برونشیت و برونشیولیت، التهاب مجاری هوایی است که با افزایش ترشحات، خس خس سینه و تنگی نفس همراه است. ویروس‌های تنفسی عامل اصلی هستند و بیشتر در شیرخواران رخ می‌دهد. کاهش اکسیژن خون، دلیل اصلی بستری است. بیماری با سرماخوردگی آغاز شده و به تدریج تشدید می‌شود. تشخیص با بررسی علائم بالینی و میزان اکسیژن خون انجام می‌شود و تست PCR عامل ویروسی را مشخص می‌کند. درمان، حمایتی و مبتنی بر بستری و مراقبت دقیق است.
“`