با آغاز فصول سرد سال و اوج‌گیری بیماری‌های ویروسی، توجه به سلامت زنان باردار بیش از پیش اهمیت می‌یابد. در این میان، واکسیناسیون آنفلوآنزا به عنوان یک راهکار پیشگیرانه حیاتی، نقش کلیدی در حفظ سلامت مادر و رشد مطلوب جنین ایفا می‌کند. دکتر فهیمه قطبی‌زاده، عضو هیئت علمی گروه زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی تهران و فلوشیپ پریناتولوژی، ضمن تاکید بر این ضرورت، نکات مهمی را برای زنان باردار مطرح کرده است. این مقاله با تکیه بر دیدگاه‌های تخصصی، به بررسی جامع اهمیت واکسیناسیون آنفلوآنزا در بارداری و تدابیر پیشگیرانه می‌پردازد.
ضرورت واکسیناسیون آنفلوآنزا در بارداری: سپری برای مادر و فرزند
زنان باردار به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در سیستم ایمنی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزای شدید و عوارض ناشی از آن قرار دارند. این عوارض نه تنها شامل بستری شدن در بیمارستان و مشکلات تنفسی برای مادر می‌شود، بلکه می‌تواند به پیامدهای نامطلوبی مانند زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم و حتی سقط جنین منجر شود. واکسیناسیون آنفلوآنزا در بارداری با ایجاد ایمنی در بدن مادر، این خطرات را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد و از طریق انتقال آنتی‌بادی به جنین، نوزاد را نیز در ماه‌های اولیه زندگی در برابر ویروس آنفلوآنزا محافظت می‌کند. بهترین زمان برای دریافت واکسن آنفلوآنزا معمولاً از اواخر شهریور تا اواخر آبان ماه است، اما پزشکان تاکید می‌کنند که در صورت عدم واکسیناسیون در این بازه زمانی، انجام آن در هر مرحله‌ای از بارداری برای حفظ سلامت مادر و جنین توصیه می‌شود.
تدابیر بهداشتی برای پیشگیری از آنفلوآنزا در دوران حساس بارداری
پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا و سایر بیماری‌های ویروسی، به ویژه در دوران بارداری، از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر واکسیناسیون آنفلوآنزا، رعایت نکات بهداشتی می‌تواند به کاهش چشمگیر احتمال انتقال ویروس‌ها کمک کند. دکتر قطبی‌زاده توصیه می‌کند:
جداسازی وسایل شخصی: در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده، از به اشتراک گذاشتن لیوان، ظروف و سایر وسایل شخصی با فرد بیمار خودداری کنید.
استفاده از ماسک: هنگامی که در نزدیکی فرد بیمار هستید، استفاده از ماسک می‌تواند مانع از انتقال ویروس شود.
تهویه مناسب محیط: باز گذاشتن پنجره‌ها و تهویه هوای منزل به کاهش تراکم ویروس‌ها در فضای بسته کمک می‌کند.
شستشوی مکرر دست‌ها: شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های الکلی، یکی از موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از انتشار ویروس‌ها است.
اجتناب از تماس نزدیک: تا حد امکان از دست دادن، روبوسی و تماس نزدیک با افراد بیمار پرهیز کنید.
تقویت سیستم ایمنی: داشتن رژیم غذایی سالم، استراحت کافی و فعالیت بدنی منظم (با مشورت پزشک) به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
مدیریت علائم آنفلوآنزا و مصرف داروها: توصیه‌های پزشکی برای زنان باردار
در صورت بروز علائم آنفلوآنزا مانند تب، سرفه، گلودرد، بدن‌درد و خستگی، خوددرمانی در دوران بارداری به شدت ممنوع است. مصرف خودسرانه برخی داروها می‌تواند برای سلامت مادر و جنین خطرناک باشد. دکتر قطبی‌زاده تاکید دارد که زنان باردار باید بلافاصله پس از مشاهده علائم، به پزشک مراجعه کنند. پزشک با توجه به وضعیت سلامتی و دوره بارداری، می‌تواند داروهای بی‌خطر و مناسب مانند داروهای تب‌بر (مانند استامینوفن با دوز مجاز) یا درمان‌های خاص ضد ویروسی را تجویز کند.
در مورد مصرف داروهای گیاهی و دمنوش‌ها نیز باید احتیاط فراوان داشت. اگرچه برخی دمنوش‌های استاندارد ممکن است ضرر خاصی نداشته باشند، اما مصرف ترکیبات گیاهی ناشناخته یا بدون نظارت پزشک می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد؛ چرا که ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند یا عوارض جانبی پیش‌بینی نشده‌ای ایجاد کنند. اسپری‌های تنفسی و شربت‌های سینه نیز باید حتماً با مشورت و تجویز پزشک مصرف شوند.
آنفلوآنزا، مشکلات تنفسی و حساسیت‌های فصلی در بارداری: چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
دوران بارداری با تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی زیادی همراه است که می‌تواند برخی علائم مانند تنگی نفس و حساسیت‌های فصلی را تشدید کند. در فصولی که آلودگی هوا افزایش می‌یابد، زنان باردار باید حتی‌الامکان از قرار گرفتن در معرض هوای آلوده خودداری کرده و در صورت لزوم از ماسک استفاده کنند.
تنگی نفس در بارداری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که اغلب بی‌خطر هستند، اما در برخی موارد نشانه یک مشکل جدی‌تر است. زنان باردار باید نسبت به علائم زیر هوشیار باشند و در صورت مشاهده هر یک، فوراً به پزشک مراجعه کنند:
افزایش پیوسته و شدید تنگی نفس.
همراهی تنگی نفس با درد قفسه سینه.
تپش قلب غیرطبیعی یا ضربان قلب نامنظم.
احساس ضعف شدید، سرگیجه یا غش کردن.
کبودی لب‌ها یا بستر ناخن‌ها.
این علائم ممکن است نیاز به بررسی‌های قلبی و ریوی فوری داشته باشند. در نهایت، مشورت مداوم با پزشک، رعایت نکات بهداشتی و در نظر گرفتن واکسیناسیون آنفلوآنزا در بارداری، اساسی‌ترین گام‌ها برای تضمین سلامت مادر و جنین در این دوران حیاتی هستند.
