“`html
آیا تا به حال دردی را تجربه کرده‌اید که پزشکان نتوانند علت آن را بیابند؟ یا شاید نگرانی از بیماری شما را آنقدر فرا گرفته که زندگی روزمره تان مختل شده است؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است با اختلالات جسمی‌شکل دست و پنجه نرم کنید. اختلالی که در آن، ذهن و جسم در هم تنیده شده و رنج و درد واقعی، ناشی از اضطراب و نگرانی، به صورت علائم جسمانی بروز می‌یابد. در این مقاله از سیمدخت به بررسی این اختلال، نشانه‌ها، علل، روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت تا با کسب اطلاعات بیشتر، گامی موثر در جهت سلامت و آرامش خود بردارید.
اختلالات جسمی‌شکل چیست؟
اختلالات جسمی‌شکل (Somatic Symptom Disorder) نوعی اختلال روانی است که در آن فرد، علائم جسمی مانند درد، تنگی نفس یا ضعف را تجربه می‌کند، بدون آنکه هیچ بیماری جسمی قابل تشخیصی وجود داشته باشد.
این اختلال که پیش از این با نام‌های اختلال جسمانی‌سازی یا اختلال تبدیلی شناخته می‌شد، با اعتقاد راسخ فرد به وجود یک بیماری جسمی مشخص می‌شود، حتی اگر پزشکان هیچ مدرکی دال بر وجود آن نیابند.
این باور قوی، به‌ویژه وقتی پزشک یا اطرافیان علائم را واقعی ندانند، می‌تواند باعث ایجاد استرس و ناراحتی شدید عاطفی شده و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
علائم اختلالات جسمی‌شکل کدامند؟
ویژگی اصلی این اختلال، باور قوی به وجود بیماری است که ممکن است در واقعیت وجود نداشته باشد. شدت و نوع این بیماری‌های خیالی می‌تواند متفاوت باشد. دیگر ویژگی‌های این اختلال عبارتند از:
- تجربه علائمی بدون دلیل پزشکی شناخته‌شده.
- علائمی که با یک بیماری واقعی مرتبط هستند، اما شدت آن‌ها غیرطبیعی است.
- اضطراب مداوم و شدید در مورد احتمال ابتلا به بیماری.
- تفسیر اشتباه احساسات جسمی طبیعی به عنوان نشانه‌ی بیماری.
- نگرانی بیش از حد در مورد علائم خفیف، مانند آبریزش بینی.
- احساس عدم رضایت از درمان پزشکی دریافت شده.
- نگرانی از آسیب رسیدن به بدن در اثر فعالیت‌های بدنی.
- بررسی مکرر بدن برای یافتن علائم بیماری.
- عدم پاسخ به درمان‌های پزشکی یا حساسیت بیش از حد به عوارض جانبی داروها.
- تجربه ناتوانی شدیدتر از حد معمول در ارتباط با بیماری ادعایی.
افراد مبتلا به این اختلال، واقعا باور دارند که بیمار هستند. این امر تشخیص آن را از یک بیماری واقعی دشوار می‌کند، اما اختلالات جسمی‌شکل معمولا با نگرانی افراطی در مورد علائم همراه هستند و زندگی روزمره را مختل می‌کنند.
علل بروز اختلالات جسمی‌شکل چیست؟
علت دقیق این اختلال هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند عوامل زیر می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
- ژنتیک: حساسیت بالا به درد می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
- گرایش به منفی‌نگری: داشتن افکار منفی مداوم و تصویر ضعیف از خود.
- مشکل در مدیریت استرس: عدم توانایی در کنترل موثر استرس.
- کاهش آگاهی عاطفی: ناتوانی در شناسایی و پردازش احساسات.
- رفتارهای آموخته‌شده: مانند جلب توجه از طریق بیماری یا کاهش فعالیت به دلیل درد.
هر یک از این عوامل یا ترکیبی از آن‌ها، می‌تواند زمینه ساز بروز این اختلال شود.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اختلالات جسمی‌شکل هستند؟
برخی عوامل خطر برای ابتلا به این اختلال شناسایی شده‌اند، از جمله:
- داشتن اضطراب یا افسردگی.
- سابقه بیماری جسمی.
- خطر بالای ابتلا به بیماری جدی (خصوصا با سابقه خانوادگی).
- تجربه رویدادهای آسیب‌زا یا تروماتیک.
افراد دارای یک یا چند مورد از این عوامل، بیشتر در معرض خطر هستند.
روش‌های تشخیص اختلالات جسمی‌شکل
تشخیص این اختلال با معاینه‌ی کامل فیزیکی برای رد بیماری‌های جسمی آغاز می‌شود. در صورت عدم وجود بیماری جسمی، فرد به متخصص روانپزشک ارجاع داده می‌شود. متخصص با پرسیدن سوالاتی از جمله:
- علائم و مدت زمان بروز آن‌ها.
- سابقه خانوادگی.
- منابع استرس در زندگی.
- سابقه مصرف مواد (در صورت وجود).
و احتمالا با استفاده از پرسشنامه، به ارزیابی می‌پردازد. تمرکز بیشتر بر نحوه‌ی تفکر فرد در مورد علائم است تا خود علائم.
تشخیص زمانی قطعی می‌شود که فرد:
- یک یا چند علامت جسمی داشته باشد که باعث ناراحتی یا اختلال در فعالیت‌ها شود.
- نگرانی بیش از حد در مورد شدت علائم داشته باشد که باعث صرف وقت و انرژی زیادی برای ارزیابی سلامتش شود.
- علائم را برای شش ماه یا بیشتر تجربه کند (حتی اگر علائم با گذشت زمان تغییر کنند).
روش‌های درمان اختلالات جسمی‌شکل
درمان معمولاً شامل روان‌درمانی، دارو درمانی یا هر دو است تا کیفیت زندگی بهبود یافته و اضطراب ناشی از نگرانی‌های سلامتی کاهش یابد.
روان‌درمانی
روان‌درمانی، اولین قدم در درمان است. درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از روش‌های موثر است. در این روش، فرد با کمک درمانگر، افکار و الگوهای منفی را شناسایی کرده و روش‌های مقابله با آن‌ها و مدیریت استرس را می‌آموزد. همچنین، مهارت‌های مدیریت اضطراب و افسردگی نیز آموزش داده می‌شود.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی می‌توانند در کاهش اضطراب موثر باشند و معمولا همراه با روان‌درمانی استفاده می‌شوند. پزشک ممکن است دارو را موقتا تجویز کند و با پیشرفت درمان، دوز آن را کم کند.
توجه داشته باشید که داروهای ضدافسردگی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. در صورت مصرف این داروها، حتما با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است نیاز به امتحان چند دارو باشد تا داروی مناسب پیدا شود.
زندگی با اختلالات جسمی‌شکل
مقابله با این اختلال دشوار است، اما با کمک درمانگر و در صورت نیاز دارو، می‌توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید. ممکن است علائم کاملا از بین نروند، اما می‌توان مهارت‌های مدیریت آن‌ها را آموخت.
سخن پایانی
اختلالات جسمی‌شکل، تجربه‌ای چالش‌برانگیز است که می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. اما خبر خوب این است که قابل درمان است. مراجعه به موقع به متخصص، دریافت درمان مناسب و حمایت اطرافیان، کمک می‌کند تا بر این مشکل غلبه کرده و به زندگی سالم‌تر و آرام‌تری دست یابید.
“`